Politics, culture and society in Ethiopia
Political concepts of major thinkers throughout history are featured here, based on the book “Fifty Major Political Thinkers” by Ian Adams and R. W. Dyson, translated to Amharic by Gizaw Legesse
የባሕላዊ ሀገር ግንዛቤው የኢንላይትመንት የማህበራዊ ውል እና የሉዓላዊነት እሳቤዎችን ሊተካ እንደሚችል ሄርደር ያስባል። መንግሥት አርቴፊሻል ፅንሰ-ሀሳብ ሲሆን፣ ሀገር ግን የተፈጥሯዊ እድገት ውጤት ነበር። ይህ፣ ህብረተሰብን፣ በውስጡ ያሉት አካላት በሕብራዊ (harmonious) ዝምድና የተሳሰሩበት አንድነት (organic unity) አድርጎ የመመልከት ራዕይ ነው። ሄርደር ይህንን ሲል የህብረተሰብ አንድ ክፍል ከአጠቃላዩ ወይም ከመላው ያንሳል ማለቱ አይደለም፣ ወይም አንድ ግለሰብ ከአጠቃላዩ ማህበረሰብ ያነሰ መሆኑን አያመለክትም።
Read More
መንግሥት ቢጎዳንም ጥለን የማንጥለው ነገር ነው፤ መንግሥት አስፈላጊ-ጎጂ ነው። ያለ እርሱ መኖር አንችልም፤ ነገር ግን በማያሻማ መልኩ የግለሰብን እንዳሻው የመሆን መብት የሚጥስ ነው። ስለዚህ የመንግሥት ጉልበት እያነሰ በመጣ ቁጥር የተሻለ እየሆነ ይመጣል። መንግሥት የሰውን መብት በማስጠበቅ ተግባር ላይ እራሱን ሊወስን (ሊገድብ)፣ እንዲሁም ከዚህ የዘለለ ተግባር ላይኖረው ይገባል። በተጨማሪም መንግሥታቸው ለሆነላቸው ሕዝቦች ኃላፊነት ሊኖርበትና በራሱ ሕዝቦች ሊወገድ የሚችል መሆን ግድ ይለዋል።
Read More
ሕብረተሰብ አንድ የሆነ ትውልድ የፈጠረው፣ በውል (በኮንትራት) ወይም በፈቃደኝነት የተመሠረተ ማኅበር አይደለም። ይልቁንም በህይወት ባሉት፣ በሞቱት እና ገና በሚወለዱት መካከል ያለ ግዙፍ ታሪካዊ ሽርክና (ትስስር) ነው።
Read More
ካንት በግለሰባዊነት ላይ ጠንካራ አቋም አለው። “Foundations of the Metaphysics of Morals” በተሰኘው ሥራው ላይ እያንዳንዱ ግለሰብ የራሱን የሞራል ሕግጋቶች የመወሰን ምርጫ የእርሱ እንደሆነ መከራከሪያውን ያስቀምጣል። ግለሰቡ የራሱን የሞራል ሕግጋቶች የሚወስነው ካንት “categorical imperative” በማለት በሚጠራው መርህ ነው። “categorical imperative” ወሰብሰብ ያለ መርህ ሲሆን፣ አንድን ድርጊት የምንተገብርበት መንገድ ሌሎች በተመሳሳይ ሁኔታዎች ይተገብሩት ዘንድ በምንፈልገው መንገድ እንዲሆን የሚጠይቅ ነው።
Read More
ያልተበከለ ህብረተሰብ የመፍጠሪያ አማራጭ መንገድ “The Social Contract” በተሰኘው ሁለተኛ መፅሐፉ ላይ ተጠቅሷል። የመጀመሪያው ምዕራፍ በእነዚህ ታዋቂ ቃላቶች ይጀምራል፡- “Man is born free, and every where he is in chains”፤ “የሰው ልጅ ነፃ ሆኖ ነው የተወለደው፤ በየቦታው ግን በሰንሰለት እንደታሰረ ነው”።
Read More
ዴቪድ ሂዩም ለማኅበራዊ ውል መከራከሪያዎች ትዕግስት የለውም፡፡ ለነዚህ መከራከሪያዎች የጆን ሎክ አድናቂ ነኝ የሚል ሁሉ ሊያነበው በሚገባው «Of the Original Contract» ፅሁፉ አማካኝነት ጠንካራ ትችቱን ሰንዝሯል፡፡ ሁሉም ግዴታዎች በመጀመሪያው ወይም ኦሪጅናል በሆነው ውል ላይ የሚመረኮዙ ከሆነ፣ ይህንን ኦሪጅናል ውል እንዳለ የማቆየት ግዴታስ በምን ላይ ይመረኮዛል? የመጀመሪያው ውል የተፈፀመበትን ጊዜና ሁናቴ ማንም ሰው ማስታወስ ወይም መጥቀስ እስካልቻለ ድረስ፣ ከልማድ ወይም ከባሕል ይልቅ ስምምነትን (Consent) እንደ የግዴታ ምንጭነት አድርጐ መውሰድ እንዴት ትርጉም ሊሰጥ ቻለ?
Read More
በርግጥ በአንድ ሀገር የሚደረግ የሌላ ሀገር ባሕሎችን እና አሰራሮችን የመኮረጅ ማንኛውም ተግባር የታሪክ እና የባሕል ልዩነቶችን ከግምት ያስገባ መሆን አንዳለበት ቢገነዘብም፣ ሕግ የማስፈጸም፣ የማውጣትና የመተርጐም ሥልጣኖች በንጉሡ እጅ ላይ ተጠራቅመው በሚገኙበት በፈረንሳይ ሀገር የተንሰራፋው የፖለቲካ ችግር የእንግሊዝ መንግሥትን ዋና ዋና መገለጫዎች ወደሀገር ውስጥ በማስገባት በመርህ ደረጃ ሊወገድ እንደሚችል ምንተስኪው ያምን ነበር።
Read More
መንግሥት የታማኝነት ወይም የባላደራነት ተፈጥሮ አለው፤ ስለመብቶቻችን መጠበቅ እምነት ወይም አደራ እንጥልበታለን፤ ነገር ግን እነዚያን መብቶች ለእርሱ አሳልፈን አንሰጠውም።
ተፈጥሯዊ መብቶችን የሚጥስ መንግሥት እምነቱን እንዳፈረሰ ወይም አደራውን እንደበላ ይቆጠራል፤ እናም ሕዝቦቹ እርሱን በመቃወም – አስፈላጊ ከሆነ በኃይልም – መብቶቻቸውን እና ነፃነቶቻቸውን የማስከበር መብት አላቸው።
አንድ ሕዝብ ሥልጣንን ከመንግሥት ላይ በተመቸው ጊዜ በቀላሉ መግፈፍ መቻሉ፣ መንግሥት ባለመኖሩ ምክንያት የሚከሰት የሥርዓት-አልበኝነት ሁኔታ (Anarchy) መገለጫ አይደለምን?
ሐሪንግተን የጠቆማቸው አብዛኛዎቹ መርሆዎች የሊበራል መንግሥት መገለጫዎች መመዘኛ ለመሆን በቅተዋል፡- የተፃፈ ሕገ-መንግሥት፤ ምርጫና የመንግሥት ኃላፊዎች በአጭር ጊዜ የሥልጣን ዘመን መለዋወጥ፤ የሃይማኖት ነፃነት ዋስትናዎች፤ በመንግሥት ወጪ የሚሸፈን ለሁሉም የሚሰጥ ትምህርት።
Read More
በዚህ የተያያዘ አመክኒዮ አማካኝነት ማኅበረሰብ ይፈጠራል። የሚፈጠረውም በስምምነት ነው፤ ይህንንም ሆብስ ኮምፓክት (compact) ብሎ ይጠራዋል። . . . ሕይወቱ በመንግሥት አደጋ የተጋረጠባት ተገዥ – ለምን የሞት ፍርደኛ የሆነ ወንጀለኛ አይሆንም – ከተቻለው የመከላከል፣ አልያ ደግሞ የማምለጥ መብት አለው። በተመሳሳይ፣ በወራሪ ጠላት ሽንፈት የገጠመውን ገዥ፣ ተገዢዎች የማክበር ግዴታ የለባቸውም።
Read More